संध्या ।।श्रीः।।
।।श्री वेदपुरुषाय नमः।।
ब्राह्मणत्वाचा विनाश का होतो ?
अनभ्यासेन वेदानाम्
आचारस्य च वर्जनात्।
आलस्याद् अन्नदोषाच्च
मृत्युर्विप्रान् जिघांसति।।
वेदांचा अभ्यास न करण्याने,
सदाचार सोडल्याने,
आळस करण्याने*शुद्ध सात्विक अन्न न खाण्याने किंवा दूषित अन्न खाण्याने ब्राम्हणांचे
ब्राह्मणत्व नष्ट होते,
-- मनुस्मृति 5/4
*संध्योपासना,*
*महत्व व आवश्यकता.....*
----------$$$--------------------
संध्या ही दिसायला अगदी क्षुल्लक गोष्ट आहे असे वाटते
म्हणून संध्या न करण्यात भूषण मानणारी बरीच माणसे आहेत.
संध्या ही क्षुल्लक नसून ती फार महत्वाची क्रिया आहे.
अलिकडे लोकामध्ये श्रद्धा फार वाढत आहे. जीवनात श्रद्धेची
नितांत आवश्यकता आहे. यादृष्टीने कोणी रोज गुरूचरित्र, नवनाथ,
गीता, शिवलिलामृत इ. वाचतात. कोणी जप करतात.
कोणी देवपूजा करतात. अथर्वशीर्ष म्हणतात. असे अनेक वर्षे
करूनही त्याचे फल न मिळण्याचे कारण ते संध्या न करता
वरील गोष्टी करतात.
संध्या न करता केलेल्या कोणत्याही कर्माचे
फल मिळत नाही, असे शास्त्र सांगते. पण संध्या केल्याने खरी
शुद्धता येते. संध्या न करणारा नित्य अशुचि असतो.
अशुचि (अशुद्ध) अवस्थेत केलेल्या कर्माचे फल मिळत नाही,
असे शास्त्र सांगते, म्हणून कोणतेही कर्म करण्यापूर्वी प्रथम संध्या
करणे आवश्यक आहे.
*संध्याहीनः अशुचिर्नित्य अनर्हः सर्वकर्मसु |*
*यदन्तत् कुरूते कर्म न तस्य फलभाग् भवेत्||*
संध्येला अदृश्य फल नाही. पण सर्वकर्माचे अदृश्य फल मिळवून
देण्याचे सामर्थ्य संध्येत आहे. संध्या केली नाहीतर प्रत्यवाय येतो.
*'अकरणे प्रत्यवाय श्रवणात्'*
नित्य संध्या करावी अशी शास्त्राची
आज्ञा आहे.
*'अहरहः संध्यामुपासीत.'*
संध्या हे कर्म नसून उपासना आहे. उपासना कोणाची? संध्या ही
सूर्याची उपासना आहे कारण गायत्री मंत्र हा सूर्य देवता विषयक
आहे. म्हणून संध्योपासना म्हणजे सूर्योपासना आहे. सूर्योपासना
म्हणजे ब्रह्मोपासना आहे. एवढे संध्येचे महत्व आहे.
संध्या ही उपासना असल्यामुळे इतर कर्माच्या संकल्पाप्रमाणे
'प्रातःसंध्याख्यंकर्म करिष्ये' असा संकल्प नसून प्रातः संध्यामुपासिष्ये
किंवा प्रातः संध्योपास्तिंकरिष्ये. असा संध्येचा संकल्प आहे.
हे ध्यानात घेण्याजोगे आहे.
स्रियांनी संध्या करावी का ?
सूर्यापासूनच ही श्रृष्टी निर्माण झाली आहे. आपणही सूर्याचेच
वंशज आहोत. सूर्यामुळेच आरोग्य लाभते. सूर्योपासनेने म्हणजे
संध्योपासनेने आरोग्य संपन्न दीर्घायुष्य लाभते. म्हणुन प्रत्येक
हिंदुमात्राने अवश्यमेव संध्या करावी. स्रियांनीही मासिक पाळीचे
दिवस सोडून संध्या करावी.
संध्येत पाच ते सहा वेळा तरी प्राणायाम आहे. प्राणायामाने
आयुष्य वाढते. सर्व मंत्रात गायत्री मंत्र हा सर्वश्रेष्ठ व अत्यंत
प्रभावी असा मंत्र आहे.हे विज्ञानाने आता सिद्ध झाले आहे.
गायत्री मंत्र म्हणजे तेज आहे. असे उपनिषदांनी म्हटले आहे.
संध्योपासना म्हणजे तेजस्वी मंत्रांनी तेजाची - सूर्याची - उपासना
करणे होय.
संध्याही नित्य असल्याने सोयर सूतकांतही करावी मात्र अर्घ्य
प्रदानापर्यंत करावी. कारण अर्घ्याप्रदान हे संध्येतील प्रधान कर्म
आहे. गायत्रीजप मात्र सोयर-सूतकात करू नये. अर्घ्य प्रदान
झाले की पाणी सांडत अंगाभोवती प्रदक्षिणा करून आचमन
करावे. म्हणजे संध्या संपली. त्याचवेळी अनेन प्रातः संध्या
वंदनेन भगवान् परमेश्वरः प्रियताम् असे म्हणून हातावरून
पाणी सोडावे. सोयर सूतकात सर्व मंत्र मनात म्हणावेत
अर्ध्यांतामानसी संध्यां- असे वचव आहे.
रोज सकाळ संध्याकाळी आळस न करता प्रत्येकाने संध्या करावी.
नित्य संध्या करणाऱ्याचे सर्वतोपरि कल्याण होते अशी ऋषींनी
ग्वाही दिली आहे. हे संध्येचे ऐहिक (दृश्य) फल आहे.
उपनयनात कर्म कुरु असे जे सांगितलेले आहे त्याचा अर्थ संध्या हाच आहे. त्यामुळे ब्राह्मणत्वाचा लोप होवू नये आणी शुचिता प्राप्त होऊन सर्व कर्म सफल होण्यासाठी सर्वांनी नित्य संध्योपासना करावी. आणी आपले सर्वतोपरी कल्याण करुन घ्यावे.
*बुडला औरंग्या पापी| म्लेंछ संहार जाहला |*
*उदंड जाहले पाणी | स्नान संध्या कराया|*
हिंदुपदपातशाही स्थापन झाली तेव्हा समर्थांना आनंद झाला.
व वरील उद्गार त्यांचे मुखातून सहज बाहेर पडले.
No comments:
Post a Comment
im writing under "Comment Form Message"