पुनर्जन्म अमी कर्म

महाभारतात भीष्मांनी शेवटी असहाय्य स्थितीत श्रीकृष्णांना विचारले, ''मी ह्या जन्मात कोणतेही कर्म स्वार्थापोटी केले नाही. प्रत्येक वेळी सत्याचरण केले. मग मला असे बाणांच्या शय्येवर का म्हणून पडावे लागले?''

श्रीकृष्णांनी यावर सांगितले, ''ह्याचे कारण तुमचे ह्या जन्माचे कर्म नसून अनेक जन्मापूर्वीचे आहे.'' नंतर त्यांनी त्यांच्या पूर्वजन्मांचे त्यांना स्मरण करून दिले. प्रत्येक जन्मात ते राजपुत्रच होते. एका जन्मात ते शिकारीला जात असताएक सरडा रस्त्यावर आला व तो घोड्याच्या टापांखाली पडणार एव्हढ्यात त्यांनी आपल्या भात्यातून एक बाण द्रुतगतीने काढला व सरड्याला दूर बाजूला फेकून दिले.

श्रीकृष्ण म्हणाले, ''हेच तुमचे कर्म ज्यामुळे तुम्हाला शरपंजरी रहावे लागले.''

भीष्म म्हणाले, ''मी तर त्या मुक्या प्राण्यावर दया दाखवून त्याला वाचवले. हे तर सत्कर्म आहे, मग मला अशी शिक्षा कां?''

श्रीकृष्ण म्हणाले, ''अगदी बरोबर! तुम्ही सरड्याला घोड्याच्या टापांखाली पडण्यापासून अवश्य वाचवले. पण मग पुढे त्याची काय अवस्था झाली हे बघितले नाही.''

मग श्रीकृष्णांनी त्यांना पुढची घटना दाखवली….'तो बिचारा सरडा एका काट्यांच्या झुडपात उलटा पडला. काटे त्याला चहूबाजूंनी टोचायला लागले. त्यामुळे तो हालूदेखील शकत नव्हता. त्याचे फारच हाल झाले. तो उपाशी राहिला व अनेक दिवसांनंतर मृत्युमुखी पडला.

श्रीकृष्ण म्हणाले, ''हेच ते तुमचे कर्म. त्या प्राण्याच्या आत्म्याला तुमच्यामुळे अत्यंत क्लेश झाले. त्याचेच फळ तुम्हाला ह्या जन्मी भोगावे लागत आहे. जितके दिवस तो काट्यांच्या झुडपात जिवंत असताना तळमळत होता तितके दिवस तुम्हालाही असेच शरपंजरी रहावे लागणार. पण एक गोष्ट लक्षात ठेवा - तुम्हाला जरी बाण लागले व बाणांच्या शय्येवर जरी तुम्ही झोपला असला तरी तुम्हाला तेवढ्या वेदना होत नाहीत. तसेच तुम्ही उपाशी नाहीत. तुम्हाला पाणी मिळावे म्हणून अर्जुनाने भूमीत बाण मारून पाण्याची व्यवस्था केली आहे. तसेच तुमच्या सेवेसाठी सैनिक आहेत. आम्ही सर्व तुम्हाला रोज रात्री युद्धानंतर भेटायला येतो. त्याचे कारण म्हणजे सरड्याला बाजूला फेकण्यामागे तुमचा हेतू दुष्ट नव्हता. दयेपोटी तुम्ही तसे केले होते. त्याचे असे हाल होऊन तो मरावा अशीही तुमची इच्छा नव्हती. म्हणून तुमचे कृत्य दुष्कृत्य मानले गेले नाही. उलट एका सद्हेतूने ही कृती केली म्हणून आता तुमचे हाल होत नाहीत. कर्मसिद्धान्ताप्रमाणे कृती व हेतू दोन्ही गोष्टींचा सविस्तर विचार करूनच आत्म्याला तसे फळ मिळते.

इथे कर्माचे फळ अनेक जन्मांनंतर मिळाले - ही गोष्ट ध्यानात ठेवायला हवी. खरेच, कर्म व कर्मफळ ह्याबद्दलचे अटळ सत्य प्रत्येकाने जाणूनच कर्म करताना अति दक्षता घ्यायला .